Aktywa finansowe w świetle Prawa dewizowego

Natomiast w świetle art. 3 ust. 1 pkt 25 uor aktywa finansowe to aktywa pieniężne, instrumenty kapitałowe (w rozumieniu art. 3 ust. I pkt 26 uor) wyemitowane przez inne jednostki, a także wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych (w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 23 uor) z inną jednostką na korzystnych warunkach. Ewidencji operacji związanych z aktywami finansowymi o charakterze krótkoterminowym służy właśnie zespół 1. Przy czym warto zauważyć, że tradycyjnie ujmowane tu są również operacje gospodarcze dotyczące kredytów oraz pożyczek krótko- i długoterminowych.

Na kontach zespołu 1 „Środki pieniężne, rachunki bankowe oraz inne krótkoterminowe aktywa finansowe” ewidencjonowane są aktywa pieniężne zdefiniowane w art. 3 ust. I pkt 25 uor, czyli:

• aktywa w postaci krajowych środków płatniczych, walut obcych oraz dewiz, przechowywanych w kasach jednostki albo gromadzonych na jej krajowych lub zagranicznych rachunkach bankowych,

• aktywa w postaci czeków, weksli i innych aktywów finansowych, w tym w szczególności w postaci naliczonych odsetek od aktywów finansowych,

• aktywa finansowe krótkoterminowe obejmujące instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki i stanowiące dla tych jednostek zobowiązania finansowe, np. akcje, obligacje itp.,

• udziały i akcje własne jednostki przeznaczone do zbycia lub umorzenia,

• uzyskane kredyty bankowe krajowe i zagraniczne,

• różnice z aktualizacji wyceny krótkoterminowych aktywów finansowych.

Ewidencja na kontach zespołu I powinna zatem umożliwić uzyskanie informacji o rodzaju przeprowadzanych operacji gospodarczych i stanie gotówki, weksli i czeków obcych, metali szlachetnych (jeżeli nie są zaliczane do rzeczowych składników majątku obrotowego), wysokości zobowiązań z tytułu wykorzystanych kredytów bankowych, wielkości należności z tytułu lokat wolnych środków pieniężnych itd.

Ujmując operacje gospodarcze w zespole 1, nie wolno zapominać o zasadach wyceny wynikających z art. 28 ust. 1 uor

(zob. tabela na następnej stronie). Głównymi kontami tego zespołu są:

• Na konto 10 „Kasa".

• Konto 13 „Rachunki i kredyty bankowe", w tym: o Konto 13-0 „Rachunek bieżący", o Konto 13-1 „Rachunek walutowy”, o Konto 13-5 „Inne rachunki bankowe”, o Konto 13-9 „grodki pieniężne w drodze".

• Konto 14 „Krótkoterminowe aktywa finansowe”.

• Konto 14-5 „Odpisy aktualizujące krótkoterminowe aktywa finansowe”.

Konto 10 „Kasa”

Konto 10 przeznaczone jest do ewidencji środków pieniężnych (gotówki) w walucie polskiej i w walutach obcych, znajdującej się w kasie jednostki.

Zasady ogólne ujmowania operacji przedstawiają się następująco:

Ewidencja analityczna powinna być prowadzona ze szczegółowością umożliwiającą ustalenie rzeczywistych stanów:

• gotówki wyrażonej w walucie polskiej,

• gotówki wyrażonej w walucie obcej (według poszczególnych walut obcych i po przeliczeniu ich na walutę polską w trybie art. 30 uor), posiadanej gotówki w walucie polskiej i w walutach obcych według osób materialnie odpowiedzialnych za jej stan.

Typowe zapisy po stronie Wn konta 10

Typowe zapisy po stronie Ma konta 10

Konto 13 jest przeznaczone do ewidencji środków pieniężnych w walucie polskiej i w walutach obcych znajdujących się na rachunkach bankowych. Najwygodniej prowadzić ewidencję na wydzielonych kontach wg banków i walut. Wydzielenie to w zależności od możliwości technicznych albo potrzeb może następować na poziomie syntetyki lub analityki.

Ewidencjonowane są na nim również lokaty i akredytywy oraz wykorzystane kredyty bankowe. Mogą być też na nim ewidencjonowane (zwłaszcza na dzień bilansowy) wydane przez jednostkę własne czeki rozrachunkowe.

Zasady ewidencjonowania

Ewidencja analityczna do konta 13 powinna być prowadzona ze szczegółowością umożliwiającą ustalenie na dowolny moment:

• stanu środków pieniężnych na poszczególnych rachunkach bankowych w walucie polskiej i według poszczególnych walut obcych (wyrażonych równocześnie w walucie polskiej),

• stanu "korzystanych kredytów bankowych w walucie polskiej i według poszczególnych walut obcych (wyrażonych równocześnie w walucie polskiej).

Biała lista

Należy przypomnieć, że 1 września 2019 r. zaczął działać wykaz informacji o podatnikach VAT, który ma pomóc firmom skutecznie i szybko weryfikować kontrahentów. Wykaz zastąpił wcześniej funkcjonujące listy podatników VAT: zarejestrowanych i niezarejestrowanych oraz wykreślonych i przywróconych do rejestru VAT.

Biała lista umożliwia:

• sprawdzenie, czy kontrahent jest czynnym podatnikiem VAT,

• jeśli kontrahentowi odmówiono rejestracji, wykreślono go z rejestru lub przywrócono zarejestrowanie jako podatnika VAT, poznanie podstawy prawnej tych decyzji,

• potwierdzenie numeru rachunku bankowego, na który należy zapłacić kontrahentowi.

Lista jest prowadzona przez szefa Krajowej Administracji Skarbowej (dalej: „szef KAS"). Znajdziesz ją na stronie internetowej Ministerstwa Finansów oraz w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG).

W wykazie znajdziemy:

1. l) nazwę firmy lub imię i nazwisko przedsiębiorcy;

2. numer, za pomocą którego podmiot został zidentyfikowany na potrzeby podatku, jeżeli taki numer został przyznany; 3) status podmiotu:

3. w odniesieniu do którego nie dokonano rejestracji albo który wykreślono z rejestru jako podatnika VAT,

4. zarejestrowanego jako „podatnik VAT czynny” albo „podatnik VAT zwolniony", w tym podmiotu, którego rejestracja została przywrócona;

5. numer identyfikacyjny REGON, o ile został nadany;

6. numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, o ile został nadany;

7. adres siedziby - w przypadku podmiotu niebędącego osobą fizyczną;

8. imiona i nazwiska osób wchodzących w skład organu uprawnionego do reprezentowania podmiotu oraz ich numery identyfikacji podatkowej;

9. imiona i nazwiska prokurentów oraz ich numery identyfikacji podatkowej;

10. imię i nazwisko lub firmę (nazwę) wspólnika oraz jego numer identyfikacji podatkowej;

11. daty rejestracji, odmowy rejestracji albo wykreślenia z rejestru oraz przywrócenia zarejestrowania jako podatnika VAT;

12. podstawę prawną odpowiednio odmowy rejestracji, wykreślenia z rejestru oraz przywrócenia zarejestrowania jako podatnika VAT;

13. numery rachunków bankowych lub rachunków w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, której dana firma jest członkiem, otwartych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą - wskazanych w zgłoszeniu identyfikacyjnym lub zgłoszeniu aktualizacyjnym i potwierdzonych przy wykorzystaniu STIR.

Jeśli numer lub numery rachunków, z których korzysta firma, zmieniły się, konieczne jest przesłanie tej informacji do urzędu skarbowego. Spółki zarejestrowane w KRS i spółki cywilne składają aktualizację bezpośrednio do urzędu skarbowego (NIP-8 i NIP-2), przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą - przez CEIDG.

Także w przypadku zmiany urzędu skarbowego — należy poinformować nowy urząd o posiadanych rachunkach firmowych (tzn. wskazać rachunki w zgłoszeniu aktualizacyjnym).

Od 1 stycznia 2020 r. zapłata kontrahentowi kwoty powyżej 15 tys. zł na inny rachunek bankowy niż podany w wykazie:

• to brak możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu kwoty w tej części, w jakiej płatność przekracza kwotę 15 tys. zł. Nie będzie przy tym miała znaczenia liczba transakcji, na jaką podzielona zostanie płatność wynikającą z jednej faktury,

• ryzyko odpowiedzialności solidarnej z kontrahentem za zaległości podatkowe, jeśli nie zapłaci on należnego VAT od transakcji.

Jest możliwość uwolnienia się od tych sankcji — najpóźniej w ciągu 7 dni od zrobienia przelewu na niewłaściwy numer rachunku bankowego trzeba poinformować o tym naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla sprzedawcy.

Dane podatników będą aktualizowane raz dziennie, w każdy dzień roboczy. Dlatego należy sprawdzać numer rachunku bankowego kontrahenta tego samego dnia, w którym zamierzasz zrealizować przelew.

Konto 13-0 jest przeznaczone do ewidencji przychodów, rozchodów i stanów środków pieniężnych w walucie polskiej na rachunku bankowym jednostki.

Podstawą dokonywania zapisów księgowych na tym koncie powinny być wyłącznie otrzymane przez jednostkę dokumenty bankowe, tj. wciągi bankowe (WB).

Konto 13-1 jest przeznaczone do ewidencji księgowej przychodów, rozchodów i stanów środków pieniężnych w walutach obcych na walutowym rachunku bankowym jednostki. Konto funkcjonuje według analogicznych zasad jak w przypadku rachunku prowadzonego w walucie polskiej.

Ogólne zasady dotyczące operacji wyrażonych w walucie obcej są następujące:

• w przypadku otrzymania należności lub zapłaty zobowiązań oraz sprzedaży lub kupna walut — kurs faktycznie zastosowany,

• w pozostałych przypadkach oraz gdy nie jest możliwe zastosowanie kursu faktycznego - kurs średni NBP z dnia poprzedzającego dzień operacji.

W przypadku wpływu na rachunek walutowy należności i rozchodu z tego rachunku waluty tytułem zapłaty zobowiązania, tj. gdy nie dochodzi do rzeczywistej wymiany waluty na inną, naszym zdaniem zastosowanie powinien mieć kurs średni NBP. Nie dochodzi wówczas do wymiany walut, żaden kurs bankowy nie jest faktycznie zastosowany (użyty) w tej sytuacji.

Z kolei rozchód waluty z tego rachunku tytułem zapłaty zobowiązania powinno się wycenić według kursu średniego NBP z dnia poprzedzającego wypływ środków (art. 35 ust. 8 uor) — według metod określonych w art. 34 ust. 4 pkt 1—3 uor, czyli:

• według kursów przeciętnych, ustalonych w wysokości średniej ważonej kursów walut,

• według kursu waluty, która najwcześniej wpłynęła na rachunek walutowy (metoda FIFO),

• według kursu waluty, która najpóźniej wpłynęła na rachunek walutowy (metoda LIFO).

Należy przy tym pamiętać, że "bór zasady "ceny rozchodu walut z rachunku walutowego należy do kierownika jednostki i zasada ta powinna zostać opisana w dokumentacji określającej przyjętą politykę rachunkowości.

Jeżeli waluty obce pochodzą z własnego rachunku walutowego jednostki, to przeliczenie na walutę polską walut obcych wpłaconych na inny rachunek bankowy (np. w celu założenia lokaty na terminowym rachunku bankowym) następuje według tego samego kursu, jaki zastosowano do wyceny wcześniejszej wpłaty tychże walut na walutowy rachunek w tym banku.

Przesunięcie walut obcych z jednego rachunku bankowego na inny rachunek bankowy nie powinno powodować powstawania dodatkowych różnic kursowych, gdyż wartość posiadanych walut obcych nie ulega zmianie, zależnie od tego, na którym rachunku bankowym one się znajdują.

Wykazany na dzień bilansowy, zgodny z wyciągiem bankowym, stan waluty obcej zgromadzonej na walutowym rachunku bankowym wycenia się po obowiązującym na ten dzień średnim kursie ustalonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski.

Uwaga na split payment

Obowiązujący od 1 lipca 2018 r. mechanizm split payment umożliwia nabywcom towarów i usług dokonanie podzielonej płatności, w konsekwencji której sprzedawca może dysponować wpłaconymi środkami tylko w ograniczony sposób. Ma to zapobiegać wyłudzeniom VAT. Jednak ze stosowaniem tej metody wiążą się liczne praktyczne trudności i wątpliwości. Od I listopada 2019 r. w przypadku części podatników split payment jest obowiązkowy, a jego niestosowanie wiązać się będzie dla nich i ich klientów z ryzykiem i sankcjami podatkowymi.

Istotą mechanizmu podzielonej płatności jest rozdzielenie płatności za nabyty towar lub usługę w taki sposób, że część zapłaty odpowiadająca wartości sprzedaży netto jest płacona przez nabywcę na rachunek bankowy dostawcy, zaś pozostała część, odpowiadająca kwocie VAT - na specjalne konto dostawcy (tzw. rachunek VAT), którego środkami dostawca może dysponować w bardzo ograniczony sposób. Dzięki temu dostawca - zważywszy, że nie otrzymuje całej kwoty brutto od nabywcy na swój zwykły rachunek bankowy - nie może przy przeprowadzaniu transakcji gospodarczych mających na celu wyłudzanie VAT szybko zniknąć, zatrzymując dla własnych korzyści VAT należny fiskusowi.

Stosowanie mechanizmu podzielonej płatności

W celu wprowadzenia mechanizmu podzielonej płatności dodane zostały przepisy art. 108a-108d ustawy o VAT. Zostały one zmodyfikowane od I listopada 2019 r. ustawą z 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw. W Świetle tych przepisów generalnie korzystanie z tego mechanizmu jest uprawnieniem podatników, którzy otrzymają fakturę z wykazaną kwotą VAT (zob. art. 108a ust. I ustawy o VAT). Stosowanie mechanizmu podzielonej płatności było przed 1 listopada dobrowolne (zob. stanowiące odpowiedź na interpelację poselską nr 20263 pismo Ministerstwa Finansów z 20 marca 2018 r. - sygn. PT8.054.15.2018.TXZ.130E).

W związku ze zmianami obowiązującymi od I listopada 2019 r. część podatników została jednak zmuszona do stosowania tego mechanizmu. Obowiązuje on w przypadku dokonywania transakcji na towarach wskazanych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Załącznik ten obejmuje 150 pozycji.

W przypadku podjęcia przez nabywcę decyzji o skorzystaniu z mechanizmu podzielonej płatności zapłata jest dokonywana w całości za pośrednictwem banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej przy wykorzystaniu dedykowanego komunikatu przelewu (zob. art. 108a ust. 3 ustawy o VAT). Zapłata za jego pomocą dokonywana jest częściowo (tj. w części odpowiadającej wartości sprzedaży netto) na zwykły rachunek płatniczy dostawcy, częściowo zaś (tj. w części odpowiadającej kwocie VAT) na rachunek VAT dostawcy (zob. art. 108a ust. 2 ustawy o VAT).

Wprowadzono zmianę w art. 108a ust. 3a-3b ustawy o VAT, polegającą na wprowadzeniu możliwości dokonywania jednym komunikatem przelewu zapłaty za więcej niż jedną fakturę. W takim przypadku komunikat przelewu będzie musiał obejmować wszystkie faktury otrzymane przez podatnika w danym okresie od jednego dostawcy i zawierać całą kwotę VAT wykazanego na tych fakturach. Okres ten nie będzie mógł być krótszy niż jeden dzień i dłuższy niż jeden miesiąc, W takiej sytuacji podatnik w komunikacie przelewu nie będzie wskazywał, tak jak dotychczas, numeru konkretnej faktury płaconej w mechanizmie podzielonej płatności, będzie natomiast wskazywał okres, za który dokonuje płatności. Przyjęcie takiego rozwiązania wychodzi z jednej strony naprzeciw oczekiwaniom podatników, którzy sygnalizowali, że konieczność dokonywania płatności w MPP do każdej faktury stanowi dla nich w pewnych sytuacjach utrudnienie, szczególnie ze względu na stosowane systemy księgowe.

Zwrócić warto uwagę, że do realizacji przelewów w ramach mechanizmu podzielonej płatności nie jest konieczna znajomość numeru rachunku VAT sprzedawcy (a w konsekwencji nie jest konieczne wskazywanie numeru tego rachunku w umowach czy na fakturach). Wystarczać będzie dysponowanie numerem „zwykłego” rachunku rozliczeniowego sprzedawcy. Dokonanie na taki rachunek płatności z wykorzystaniem mechanizmu podzielonej płatności spowoduje przekazanie przez bank lub spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową odpowiedniej kwoty na rachunek VAT sprzedawcy.

Zauważyć także należy, że jednym z warunków stosowania mechanizmu podzielonej płatności było wskazanie przy dokonywaniu przelewu numeru faktury, w związku z którą dokonywana jest płatność. Wyłączało to możliwość stosowania mechanizmu podzielonej płatności przed wystawieniem faktury przez dostawcę.

Problem istniał do końca października 2019 r. Choć dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 15 października 2018 r. nr Ol 15-KDITI -2.4012.639.2018. I .RS wyjaśnił, że „(... ) mechanizm podzielonej płatności może być stosowany, o czym stanowi art. 108a ust. I ustawy, gdy spełnione są łącznie następujące warunki dotyczące transakcji: dokonywana jest pomiędzy podatnikami podatku od towarów i usług, udokumentowana jest fakturą. Zatem w sytuacji udokumentowania transakcji inaczej niż fakturą nie jest możliwe zastosowanie powyższego mechanizmu. Analiza przedstawionego stanu faktycznego oraz treści przywołanych przepisów prawa prowadzi do wniosku, Że skoro — jak wynika z treści wniosku — Miasto reguluje zaliczki na podstawie otrzymanych od komorników „wezwań do uiszczenia zaliczki", a nie faktur, nie może przy dokonywaniu płatności kwoty należności stosować mechanizmu podzielonej płatności, gdyż nie są spełnione wszystkie warunki określone w art. 108a ust. I ustawy o podatku od towarów i usług

Po 1 listopada 2019 r., sytuacja uległa zmianie i płatności zaliczkowe mogą być realizowane w omawiany sposób. Wtedy zamiast numeru faktury będzie wpisywane słowo „zaliczka".

Zaznaczyć też należy, iż można już płacić za wiele faktur jednym przelewem MPP. W przypadku wystawienia na rzecz podatnika przez jednego dostawcę lub usługodawcę w okresie nie krótszym niż jeden dzień i nie dłuższym niż jeden miesiąc więcej niż jednej faktury, zapłata z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności może dotyczyć więcej niż jednej faktury.

Wtedy komunikat przelewu:

1. obejmuje wszystkie faktury wystawione dla podatnika przez jednego dostawcę lub usługodawcę w okresie nie krótszym niż jeden dzień i nie dłuższym niż jeden miesiąc;

2. zawiera kwotę odpowiadającą sumie kwot podatku wykazanych w fakturach, o których mowa wyżej.

W komunikacie przelewu, w miejsce informacji o numerze faktury wpisuje się okres, za który dokonywana jest płatność.

Na rachunek VAT mogą być wpłacane środki pochodzące z tytułu:

1. zapłaty odpowiadającej kwocie VAT płaconej dostawcy przy użyciu dedykowanego komunikatu przelewu,

2. wpłaty kwot VAT przez podatników, o których mowa w art. 103 ust. 5a ustawy o VAT (chodzi o podatników dokonujących wewnątrzwspólnotowych nabyć paliw silnikowych), na rzecz płatników wskazanych w art. 17a ustawy o VAT, przy użyciu dedykowanego komunikatu przelewu,

3. przekazania środków z innego rachunku VAT posiadacza rachunku VAT prowadzonego w tym samym banku,

4. zwrotu przy użyciu dedykowanego komunikatu przelewu kwot VAT wynikających z faktur korygujących wystawianych w przypadkach, o których mowa w art. 29a ust. 10 pkt 1—3 i ust. 14 ustawy o VAT,

5. zwrotu przy użyciu dedykowanego komunikatu przelewu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w terminie 25 dni (na podstawie art. 87 ust. 6a ustawy o VAT).

Z kolei wypłaty dotyczą

l) dokonania przy użyciu dedykowanego komunikatu przelewu płatności kwoty VAT z tytułu nabycia towarów lub usług na rachunek VAT dostawcy towarów lub usługodawcy przy użyciu dedykowanego komunikatu przelewu,

2. dokonania przy użyciu dedykowanego komunikatu przelewu zwrotu kwoty VAT wynikającej z faktur korygujących wstawianych w przypadkach, o których mowa w art. 29a ust. 10 pkt 1-3 i ust. 14 ustawy o VAT,

3. wpłaty (na rachunek urzędu skarbowego) VAT, dodatkowego zobowiązania podatkowego, odsetek za zwłokę w VAT lub odsetek za zwłokę od dodatkowego zobowiązania podatkowego,

4. wpłaty przy użyciu dedykowanego komunikatu przelewu VAT przez podatnika, o którym mowa w art. 103 ust. 5a ustawy o VAT (chodzi o podatnika dokonującego wewnątrzwspólnotowych nabyć paliw silnikowych), na rzecz płatnika wskazanego w art. 17a ustawy o VAT,

5. przekazania przy użyciu dedykowanego komunikatu przelewu kwoty VAT na rachunek VAT dostawcy towarów lub usługodawcy przez podatnika niebędącego dostawcą towarów lub usług, który:

   • otrzymał płatność przy użyciu dedykowanego komunikatu przelewu, oraz

   • nie jest dostawcą towarów lub usługodawcą wskazanym na fakturze, za którą jest dokonywana płatność,

6. zwrotu przy użyciu komunikatu przelewu nienależnie otrzymanej płatności na rachunek VAT posiadacza rachunku, od którego otrzymano tę płatność przy użyciu komunikatu przelewu;

7. przekazania środków na inny rachunek VAT posiadacza rachunku VAT prowadzony w tym samym banku przy użyciu komunikatu przelewu, w którym posiadacz w miejsce informacji, o których mowa w:

• art. 108a ust. 3 pkt I i 2 ustawy o VAT - wskazuje kwotę przekazywanych środków,

• art, 108a ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT - wpisuje wyrazy „przekazanie własne",

• art, 108a ust. 3 pkt 4 ustawy o VAT - wskazuje numer, za pomocą którego posiadacz jest zidentyfikowany na potrzeby podatku od towarów i usług;

2. przekazania środków na rachunek wskazany przez naczelnika urzędu skarbowego w informacji o postanowieniu, o której mowa w art. 108b ust. 4 ustawy o VAT,

3. przekazania środków na rachunek rozliczeniowy państwowej jednostki budżetowej, w przypadku gdy rachunek VAT prowadzony jest dla rachunku rozliczeniowego, o którym mowa w art. 196 ust. I pkt 2 albo 5 ustawy o finansach publicznych,

4. realizacji zajęcia na podstawie administracyjnego tytułu wykonawczego, dotyczącego egzekucji należności z tytułu podatku od towarów i usług.

Od listopada 2019 r. w związku z obowiązkowym split payment wprowadzono możliwość zapłaty z rachunku VAT

• podatku od towarów i usług, w tym podatku od towarów i usług z tytułu importu towarów, dodatkowego zobowiązania podatkowego w tym podatku, a także odsetek za zwłokę w podatku od towarów i usług lub odsetek za zwłokę od dodatkowego zobowiązania podatkowego,

• podatku dochodowego od osób prawnych oraz zaliczek na ten podatek, a także odsetek za zwłokę w podatku dochodowym od osób prawnych oraz odsetek od zaliczek na ten podatek,

• podatku dochodowego od osób fizycznych oraz zaliczek na ten podatek, a także odsetek za zwłokę w podatku dochodowym od osób fizycznych oraz odsetek od zaliczek na ten podatek,

• podatku akcyzowego, przedpłat podatku akcyzowego, wpłat dziennych, a także odsetek za zwłokę w podatku akcyzowym oraz odsetek od przedpłat podatku akcyzowego,

• należności celnych oraz odsetek za zwłokę od tych należności.

Mogą też być opłacane należności z tytułu składek, o których mowa w art. 24 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, oraz należności z tytułu składek, o których mowa w art. 32 tej ustawy, do poboru których obowiązany jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Konsekwencją rozszerzenia możliwości wydatkowania środków z rachunku VAT na inne niż VAT należności jest rozszerzenie egzekucji z rachunku VAT również na te inne należności.

Księgowania dotyczące rachunku VAT muszą ze względu na odrębne wyciągi bankowe być księgowane z wykorzystaniem konta środki pieniężne w drodze.

Przepisy prawa bilansowego nie przewidują żadnych szczególnych rozwiązań związanych z księgowaniami dotyczącymi tego mechanizmu. Sposób księgowania powinien zatem wynikać z zasad rachunkowości przyjętych w polityce rachunkowości konkretnej jednostki i będzie zależał od tego, jakie rozwiązanie techniczne zostanie wdrożone — tj. czy będzie jeden, czy kilka rachunków VAT.

Jeśli otworzy jedno konto dla kilku rachunków, to mogłoby ono funkcjonować jako konto analityczne dla konta Rachunek bieżący albo oddzielne konta syntetyczna.

Podczas księgowania zapłat split payment konieczne jest zaksięgowanie następujących operacji:

1. Wynikających z wyciągu bankowego rachunku rozliczeniowego:

• Otrzymanie zapłaty od kontrahenta lub dokonania zapłaty na rzecz kontrahenta

• Operacja związana z przeksięgowaniem bankowym kwoty VAT pomiędzy rachunkiem rozliczeniowym a rachunkiem VAT (kwota VAT).

2. Wynikających z wyciągu bankowego rachunku VAT:

• Wpływ lub wypływ VAT z dedykowanego rachunku VAT.

Banki mogą przyjmować różne rozwiązania dotyczące informowania podatników o rozliczeniu takich płatności. Najczęściej funkcjonują dwa dzienne wciągi bankowe - jeden do rachunku podstawowego, drugi do rachunku VAT.

Wtedy należy wprowadzić konto analityczne do konta rachunek bieżący jednostki, które uwzględniałoby oddzielny VAT i księgować na podstawie każdego wciągu oddzielnie. Jeśli bank informuje na "ciągu podstawowym o kwotach brutto, a potem przekazuje rzadziej niż codziennie wciąg z rachunku VAT, to należałoby wprowadzić dodatkowe księgowanie pokazujące ograniczoną możliwość dysponowania środkami VAT. Wtedy też należy do ZPK wprowadzić oddzielne konto (analityczne) dotyczące rachunku(ów) VAT.

Księgowania te będą przebiegały:

1. WB dotyczący rachunku podstawowego ze wskazaną kwotą brutto:

• „Rachunek bieżący jednostki

• „Rozrachunki z odbiorcami"

2. Ujęcie kwoty VAT z wyciągu podstawowego:

• Wn „Środki pieniężne w drodze - VAT"

• „Ma Rachunek bieżący jednostki"

2. WB dotyczący rachunku VAT np. na koniec miesiąca:

• „Wn Rachunek VAT jednostki”

• „Ma Środki pieniężne w drodze VAT”

2. Płatność dostawcy kwota brutto na podstawie wyciągu do podstawowego rachunku

• Wn „Rozrachunki z dostawcami”

• Ma „Rachunek bieżący jednostki”

2. Przeksięgowanie kwoty VAT — tu chyba najwygodniej zapis ujemny, bo środki te de facto z tego rachunku nie wychodzą

• Wn „Środki pieniężne w drodze VAT” (ujemny zapis kwota VAT)

• Ma „Rachunek bieżący jednostki" (ujemny zapis kwota VAT)

2. Płatność zrealizowana przez bank z rachunku VAT

• Wn „Środki pieniężne w drodze VAT” — kwota VAT

• Ma „Rachunek VAT jednostki” — kwota VAT

W tym wypadku konieczne jest stosowanie innych niż dokumenty bankowe dowodów księgowych, bo jest to potrzebne dla zachowania czystości obrotów.

Zlecenia dedykowane do rozliczeń z rachunku VAT, np. jak zapłata podatków do US, powinny być ujmowane wprost na podstawie wciągu z rachunku VAT:

• Wn „Rozrachunki z urzędami”

• Ma „Rachunek VAT jednostki”

Konto 13-5 służy do ewidencji środków pieniężnych gromadzonych na wyodrębnionych innych (niż rachunek bieżący lub walutowy) rachunkach bankowych. Najczęściej w praktyce wyodrębniane są rachunki bankowe:

• środków pieniężnych zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,

• środków pieniężnych zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych,

• lokat terminowych wolnych środków pieniężnych,

• akredytyw (jeżeli nie zostały otwarte na rachunku bieżącym lub walutowym).

Lokata overnight

Jedną z form krótkoterminowego lokowania wolnych środków pieniężnych jest lokata overnight (tj. lokata na noc lub nocna). Zgodnie z umową zawartą z bankiem zakładana jest ona na zakończenie dnia roboczego. Bank stawia do dyspozycji posiadacza rachunku lokatę wraz z odsetkami zaraz następnego dnia roboczego po dniu jej założenia. Najczęściej jest ona dokonywana w rachunku bieżącym, co oznacza, że ewidencję tej lokaty można prowadzić na koncie 13-0 „Rachunek bieżący". Założenie lokaty w trakcie roku obrotowego może więc nie wiązać się z żadnymi zapisami w księgach, a dopisanie odsetek następnego dnia zaksięgować można zapisem:

Wn „Rachunek bieżący", Ma „Przychody finansowe".

Lokata walutowa

Operacja przekazania walut na rachunek lokaty oraz ich późniejsze wycofanie na rachunek podstawowy nie stanowi sprzedaży ani zakupu walut. Jest to jedynie przemieszczenie walut między rachunkami bankowymi, co powoduje, Że wartość posiadanych przez jednostkę walut nie ulega zmianie. Środki pieniężne, które są przekazywane z rachunku walutowego na rachunek lokaty, wycenić więc można według kursu przyjętego przez jednostkę do wyceny rozchodu waluty z walutowego rachunku bankowego. Wycena może się odbywać np. na podstawie jednej z metod określonych w art. 34 ust. 4 pkt. 1—3 ustawy o rachunkowości, tj. metodą FIFO, LIFO lub kursów średnioważonych. Sprowadza się to do zastosowania kursu historycznego, tj. takiego, po którym wyceniono wpływ waluty na rachunek walutowy. Likwidacja lokaty także przeliczana jest według kursu historycznego, tj. tego samego, po jakim wyceniono środki pieniężne z chwilą jej założenia. Skoro zaś wycena walut, przekazywanych z rachunku podstawowego na lokatę i z powrotem, odbywa się po kursie historycznym, to na koncie rachunku walutowego nie będą powstawać różnice kursowe.

Z kolei odsetki naliczone przez bank i doliczone do lokaty przelicza się na walutę polską po kursie średnim NBP obowiązującym w ostatnim dniu roboczym poprzedzającym dzień wpływu odsetek na rachunek walutowy. Taka sama wycena odsetek obowiązuje do celów podatku dochodowego.

Konto 13-9 służy do zewidencjonowania wpływów i rozchodów środków pieniężnych w przypadku braku wyciągu bankowego. Może wykazywać na koniec okresu rozliczeniowego saldo Wn. Saldo to może obejmować:

• utargi przekazane do banku, których wpływ na rachunek bankowy nie został potwierdzony do końca okresu rozliczeniowego, wypłaty z rachunku bankowego do kasy za pośrednictwem innej jednostki lub przelewy na rachunki bankowe w innych bankach albo na rachunki bankowe wyodrębnionych oddziałów (zakładów), których wpłata do kasy lub potwierdzenie przez bank wpływu nie nastąpiło do końca okresu rozliczeniowego.

Nierozliczone na dzień bilansowy saldo konta 13-9 odzwierciedla stan środków pieniężnych. W bilansie jest ono ujmowane w aktywach — w pozycji B.III.I lit. c) jako „Inne środki pieniężne".

Do krótkoterminowych aktywów finansowych ujmowanych na koncie 14-0 zaliczane są przykładowo:

1. instrumenty kapitałowe przeznaczone do obrotu wyemitowane przez inne jednostki w postaci przykładowo: obcych udziałów, akcji, obligacji, innych papierów wartościowych,

2. zobowiązania finansowe innych jednostek mające postać bonów skarbowych, certyfikatów, listów zastawnych, 3) aktywa pieniężne w postaci obcych weksli i czeków.

Zasady wyceny tych aktywów zostały wskazane na początku opisu zespołu I

Konieczna jest ewidencja szczegółowa do konta 14, która powinna umożliwiać ustalenie wartości poszczególnych składników krótkoterminowych aktywów finansowych:

• według ich rodzajów i waluty,

• w układzie niezbędnym do sporządzenia sprawozdania finansowego,

• w podziale na dotyczące aktywów posiadanych w jednostkach powiązanych i pozostałych,

• według osób materialnie odpowiedzialnych za ich stan.

Typowe zapisy po stronie Ma konta 14

Konto 14-5 jest przeznaczone do ewidencji zmian wartości inwestycji krótkoterminowych ewidencjonowanych według cen nabycia - w związku z doprowadzeniem ich wartości do poziomu cen rynkowych (wartości godziwej).

Salda te nie są wykazywane w bilansie, lecz odpowiednio korygują saldo konta 14.

Ewidencja szczegółowa prowadzona do konta 14-5 powinna zapewnić ustalenie wartości odpisów aktualizujących składniki krótkoterminowych aktywów finansowych. Biorąc pod uwagę cel, jakiemu ma służyć prowadzenie ewidencji analitycznej, wskazane jest prowadzenie jej do kont 14 oraz 14-5 z taką samą szczegółowością.

Rozporządzenie ministra finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych dzieli aktywa i zobowiązania finansowe na cztery kategorie:

• aktywa finansowe i zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu,

• pożyczki udzielone i należności własne,

• aktywa finansowe utrzymywane do terminu wymagalności,

• aaktywa finansowe dostępne do sprzedaży.

Aktywa finansowe zaliczane do krótkoterminowych mogą znaleźć się we wszystkich powyższych czterech grupach. Ponieważ stosowanie regulacji rozporządzenia wymaga rozbudowania systemu informatycznego rachunkowości, a jest to kosztowny obowiązek dla jednostek sporządzających sprawozdania finansowe, to od 2016 roku małe jednostki mogą zastosować w tym zakresie uproszczenie i nie stosować ww. rozporządzenia.

Zgodnie z art. 28b ust. 1 uor z tego uproszczenia mogą skorzystać te podmioty, które za poprzedni rok obrotowy nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:

1. 25.500.000 zł - w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,

2. 51.000.000 zł - w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,

3. 50 osób - w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty

- mogą nie stosować tego rozporządzenia sprawie instrumentów finansowych — niezależnie od faktu poddawania sprawozdania finansowego badaniu przez biegłego rewidenta. Oczywiście uproszczenie nie jest zgodnie z art. 28b ust. 2 uor dostępne dla podmiotów, o których mowa w art. 3 ust. le pkt 1-6 ustawy o rachunkowości, z uwagi na fakt, że powyższe nie pozostawałoby z korzyścią dla rzetelności obrazu sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego prezentowanego w sprawozdaniu finansowym tych jednostek.