Nr 12 kwiecień 2020 Wydanie specjalne

Bezwzględny zakaz dowodowy działa na korzyść podatnika

Trzeba mieć na uwadze to, że konsekwencją wszczęcia i prowadzenia kontroli podatkowej z naruszeniem obowiązujących w tym zakresie przepisów może być również tzw. bezwzględny zakaz dowodowy. Został on sformułowany w art. 46 ust. 3 Prawa przedsiębiorców i polega na tym, że dowody zebrane podczas obarczonej takimi wadami kontroli przedsiębiorcy – jeżeli miały istotny wpływ na jej wynik – nie mogą stanowić dowodu m.in. w dotyczącym go postępowaniu:

Biuro odpowie za utrudnianie kontroli

Przejęcie obowiązków związanych z rozliczeniami podatkowymi klienta wiąże się z odpowiedzialnością za prawidłową ich realizację. Wprawdzie to przede wszystkim przedsiębiorca odpowiada przed fiskusem za ewentualne błędy w tych rozliczeniach (mogąc następnie dochodzić odszkodowania od biura, które nienależycie wywiązało się z umowy, na drodze cywilnoprawnej) – jednakże w pewnych sytuacjach również przedstawiciele rozliczającego go biura mogą ponosić odpowiedzialność na gruncie przepisów prawa podatkowego. Będzie tak w razie utrudniania urzędnikom czynności kontrolnych, za co grozi kara porządkowa w wysokości do 2.800 zł, nakładana na podstawie art. 262 Ordynacji podatkowej. Wskazuje na to treść art. 262 § 3 pkt 3 Ordynacji podatkowej, w którym jest mowa o tym, że przepisy dotyczące nakładania tej kary stosuje się również do osób, którym podatnik zlecił prowadzenie lub przechowanie ksiąg podatkowych lub dokumentów będących podstawą zapisów w tych księgach (biura rachunkowe), jeżeli osoby te bezzasadnie odmówią okazania lub nie przedstawią w wyznaczonym terminie ksiąg rachunkowych lub dokumentów będących podstawą zapisów w tych księgach.

Czynności nie tylko w siedzibie kontrolowanego

Zasadą jest, że w ramach kontroli podatkowej związanych z nią czynności organ może dokonywać nie tylko w siedzibie kontrolowanego, ale również w innym miejscu przechowywania dokumentacji oraz w miejscach związanych z prowadzoną przez niego działalnością (art. 285a § 1 Ordynacji podatkowej). Oznacza to, że jeżeli np. rozliczeniami podatkowymi przedsiębiorcy na podstawie zawartej umowy zajmuje się biuro rachunkowe i tam znajduje się związana z tymi rozliczeniami dokumentacja, to czynności kontrolne mogą się odbywać również w siedzibie tego biura, mimo że to nie ono będzie objęte tą kontrolą (więcej na ten temat znajdziesz w dalszej części artykułu). Co więcej, jeżeli kontrolowany wyrazi na to zgodę, to wspomniana kontrola albo poszczególne związane z nią czynności mogą być też przeprowadzane w siedzibie organu podatkowego (np. urzędu skarbowego), jeżeli:

Dopuszczalna kontrola na legitymację

Uproszczonym sposobem rozpoczęcia czynności kontrolnych jest tzw. kontrola na legitymację. Polega ona na rozpoczęciu czynności kontrolnych jedynie po okazaniu kontrolowanemu przez urzędników ich legitymacji służbowych. W świetle art. 284a § 1 Ordynacji podatkowej stosuje się ją wtedy, gdy czynności kontrolne są niezbędne do przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego albo do zabezpieczenia dowodów jego popełnienia. Praktyka pokazuje, że tego rodzaju instrument prawny jest szczególnie przydatny w przypadku stwierdzania i dokumentowania naruszeń przepisów związanych z kasami rejestrującymi, gdy np. pracownicy urzędu są świadkami sprzedaży dokonywanej przez podatnika – wbrew obowiązkowi – z pominięciem takiego urządzenia i bez omawianych uprawnień nie mogliby na to skutecznie zareagować. Wskazany tryb wszczęcia kontroli nie oznacza jednak, że są oni całkowicie zwolnieni od obowiązku doręczenia objętemu nią podmiotowi upoważnienia do jej przeprowadzenia. Przepisy nakazują bowiem obowiązek dokonania wspomnianego doręczenia bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu 3 dni roboczych od dnia wszczęcia kontroli (art. 284a § 2 Ordynacji podatkowej). Dokumenty z czynności dokonanych z naruszeniem tego obowiązku nie będą mogły stanowić dowodu w ewentualnym późniejszym postępowaniu podatkowym.

Kontrola podatkowa. Prawa i obowiązki, przebieg, konsekwencje, rola biura rachunkowego

Każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą musi liczyć się z tym, że sposób, w jaki jest ona wykonywana, a także rozliczana, zostanie weryfikowany przez uprawnione do tego organy. Z taką kontrolą wiążą się dla przedsiębiorcy nie tylko liczne obowiązki, ale również określone przepisami uprawnienia. Ważne jest, aby wiedzieć, jak z nich skutecznie korzystać.

Korekta deklaracji uchroni firmę przed wydaniem decyzji w jej sprawie

Jeżeli podatnik chce uniknąć konsekwencji związanych z nieprawidłowościami w rozliczeniach z fiskusem, które zostały stwierdzone podczas przeprowadzonej u niego kontroli podatkowej – to po jej zakończeniu powinien złożyć korektę tych rozliczeń (np. korektę zeznania rocznego PIT-36, CIT-8 czy deklaracji VAT-7 albo VAT-7K za objęty sprawdzeniem okres, w zależności od tego, co było przedmiotem kontroli). O możliwości złożenia takiej korekty kontrolujący powinni go poinformować w protokole kontroli, który musi zawierać stosowne pouczenie (art. 290 § 2 pkt 7 Ordynacji podatkowej). Jeżeli podatnik w złożonej korekcie usunie wszystkie stwierdzone przez kontrolujących uchybienia, to uniknie wszczęcia wobec niego pokontrolnego postępowania podatkowego. Skorygowanie deklaracji następuje przez złożenie deklaracji korygującej.

Możliwość działania przez pełnomocnika

Kontrolowany podatnik ma również prawo ustanowić pełnomocnika, który będzie go reprezentował przed organami podatkowymi. Aktualnie przepisy Ordynacji podatkowej przewidują kilka rodzajów pełnomocnictw, w tym: ogólne, szczególne, do doręczeń, a także do podpisywania deklaracji. Począwszy od 1 stycznia 2016 r., w związku z wykreśleniem art. 281a powołanej ustawy, nie ma już możliwości ustanowienia specjalnego reprezentanta podatnika na czas kontroli. To dlatego, że podczas czynności kontrolnych podatnika może reprezentować pełnomocnik ogólny (umocowany do działalna we wszystkich sprawach przed organami podatkowymi), względnie osoba, której udzielono pełnomocnictwa szczególnego, np. do reprezentowania mocodawcy w konkretnej sprawie, np. podczas kontroli podatkowej w zakresie rozliczeń w VAT za lipiec 2018 roku.

Niezapowiedziane kontrole to wyjątek

Urząd skarbowy nie zawsze jednak ma obowiązek uprzedzać podatników o planowanym sprawdzeniu ich rozliczeń podatkowych. W wyjątkowych bowiem przypadkach ma prawo rozpocząć taką kontrolę bez uprzedniego doręczenia zawiadomienia o zamiarze jej wszczęcia. Przypadki te zostały wymienione w art. 282c Ordynacji podatkowej, a w odniesieniu do ogółu podmiotów prowadzących działalność gospodarczą – w art. 48 ust. 11 Prawa przedsiębiorców. I tak, w świetle pierwszego z powołanych przepisów podatników nie informuje się o zamiarze wszczęcia kontroli m.in. w przypadkach gdy ta kontrola:

Obniżone odsetki za zwłokę nie zawsze dopuszczalne

Korekta deklaracji nie pozostaje również bez wpływu na wysokość odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych. Zgodnie bowiem z obowiązującymi przepisami, jeżeli podatnik skoryguje deklarację, a ponadto wpłaci zaległość podatkową w ciągu 7 dni od złożenia korekty, to może skorzystać z obniżonej stawki odsetek za zwłokę od tej zaległości, w wysokości 50% stawki podstawowej. Stanie się tak pod warunkiem że ww. korekta zostanie złożona w ciągu 6 miesięcy od dnia upływu terminu do złożenia deklaracji pierwotnej (art. 56a § 1 Ordynacji podatkowej).