W ramach tzw. zespołu 5 wyodrębnia się koszty:
działalności podstawowej, w tym:
koszty działalności podstawowej - produkcyjnej,
koszty działalności podstawowej — handlowej,
koszty wydziałowe,
koszty sprzedaży,
koszty działalności pomocniczej,
koszty zarządu.
Konta zespołu 5 zaleca się prowadzić wówczas, gdy:
charakter, wielkość działalności lub organizacja firmy wymagają ustalania kwoty i struktury kosztów poszczególnych typów działalności lub jej odmian,
dokonuje się kalkulacji kosztów produktów,
wykonuje się długotrwałe umowy dla więcej niż jednego odbiorcy.
Nie ujmuje się natomiast na kontach zespołu 5 następujących rodzajów kosztów:
wartości sprzedanych towarów i materiałów w cenach ich zakupu (nabycia);
kosztów finansowych;
pozostałych kosztów operacyjnych;
strat nadzwyczajnych;
kosztów realizacji, w tym niepodlegającego odliczeniu VAT naliczonego, obciążających bezpośrednio środki trwałe w budowie lub środki trwałe;
kosztów zakładowej działalności socjalnej oraz pokrywanych z pozostałych funduszów specjalnych.
Ewidencja i rozliczanie kosztów według rodzajów i równocześnie według funkcji polega na tym, że koszty proste działalności operacyjnej księguje się bieżąco, na podstawie dokumentów źródłowych na odpowiednich kontach zespołu 4 - według rodzajów i równolegle do ewidencji na kontach zespołu 4 grupuje się te koszty według funkcji - na właściwych kontach zespołu 5. Przeniesienie kosztów na stanowiska w zespole 5 może odbywać się bieżąco — równolegle do zapisów na kontach zespołu 4 lub po zakończeniu każdego miesiąca — na podstawie sporządzonego w tym celu arkusza rozliczeniowego kosztów. Koszty przenosi się w ciężar kont zespołu 5 za pomocą konta 49 „Rozliczenie kosztów".
Koszty przypadające na miesiąc bieżący wprowadza się na konta zespołu 5 równolegle do zapisów na kontach zespołu 4, natomiast koszty zakwalifikowane do rozliczenia w przyszłych okresach księguje się w ciężar konta 64 „Rozliczenia międzyokresowe kosztów” — w korespondencji z kontem 49 „Rozliczenie kosztów” i dopiero z tego konta przenosi się je — w części przypadającej na bieżący miesiąc — na odpowiednie stanowisko kosztów w zespole 5.
Ewidencja i rozliczanie kosztów tylko według funkcji polega na tym, że koszty w wielkościach wynikających z dowodów źródłowych księguje się bezpośrednio na odpowiednich kontach zespołu 5 (50, 52, 53, 55) - jeżeli dotyczą okresu sprawozdawczego. Natomiast koszty kwalifikujące się do rozliczenia w czasie, przypadające na przyszłe okresy, odnosi się w całości na konto 64 „Rozliczenia międzyokresowe kosztów". Dopiero z tego konta zalicza się - w części przypadającej na bieżący okres sprawozdawczy — w ciężar odpowiedniego konta zespołu 5.
W przypadku prowadzenia ewidencji i rozliczania kosztów tylko według funkcji - na kontach zespołu 5 — wskazane jest grupowanie kosztów prostych na tych kontach z podziałem na poszczególne ich rodzaje, w podobny sposób, jak to czyni się w jednostkach prowadzących ewidencję i rozliczanie kosztów tylko na kontach zespołu 4. Grupowania kosztów z podziałem na rodzaje dokonuje się w ramach kont zespołu 5 w jednakowym układzie do każdego konta syntetycznego prowadzonego w ramach zespołu 5.
W tej grupie ujmujemy te koszty, które są ponoszone w celu wytworzenia produktów i usług. W szczególności na koncie tym ujmuje się:
wyroby odzyskane z braków oraz koszty braków wewnętrznych nienaprawialnych ujawnionych w trakcie produkcji,
zużycie narzędzi specjalnych niezbędnych do wytworzenia określonych produktów,
usługi obce związane z wytworzeniem określonych produktów,
zużycie energii na cele technologiczne, w przypadku możliwości bezpośredniego jej przyporządkowania do wytwarzanych produktów,
wartość zużytych do wytworzenia wyrobów i usług materiałów bezpośrednich,
wynagrodzenia oraz świadczenia na rzecz pracowników bezpośrednio - produkcyjnych,
rozliczone koszty wydziałowe, działalności pomocniczej, koszty ogólnozakładowe, które mają bezpośredni związek z wytwarzanymi produktami,
koszt wytworzenia produkcji w toku i niezakończonych usług na koniec okresu.
W zależności od potrzeb można dodatkowo wyodrębnić:
koszty usług podstawowych,
koszty produkcji przemysłowej,
koszty produkcji budowlano-montażowej,
koszty produkcji rolnej,
koszty braków.
Ewidencje na tych kontach należy prowadzić w taki sposób, aby móc ustalić co najmniej:
koszty poszczególnych typów działalności podstawowej, z dalszym podziałem na koszty według miejsc powstawania kosztów,
strukturę kosztów działalności podstawowej — według pozycji kalkulacyjnych,
ustalenie rodzaju, ilości i wartości produkcji niezakończonej.
Zasady funkcjonowania konta
Po stronie Wn |
Po stronie Ma |
Ujmowane koszty na podstawie dokumentów źródłowych - jeśli funkcjonuje wyłącznie zespół 5, lub dokumentów rozliczeniowych — jeśli funkcjonuje zespół 4 i 5 i w przypadku rozliczania kosztów:
Zmniejszenie kosztów — zapisem czerwonym - jeśli przestrzegana jest zasada czystości obrotów |
Przeniesienie kosztów na koniec okresu rozliczeniowego na konto „Rozliczenie kosztów produkcji” (jeśli jest stosowane lub bezpośrednio):
Zmniejszenie kosztów, jeśli przestrzegana nie jest zasada czystości obrotów |
Saldo Wn oznaczające stan produkcji niezakończonej lub usług w toku (jeżeli jednostki nie przenoszą tego salda na dzień bilansowy na konto zespołu 6). |
Ewidencja szczegółowa do konta 50 powinna być prowadzona — w zależności od potrzeb i specyfiki jednostki — w sposób umożliwiający ustalenie co najmniej:
Typowe zapisy po stronie Wn konta 50
Lp. |
Treść operacji |
Ma |
|
l. |
Przeksięgowanie wartości produkcji i usług w toku na początek okresu |
60 |
|
2. |
Przeniesienie kosztów działalności podstawowej (bezpośrednich), jeżeli jednostka stosuje konta zespołu |
49 |
|
3. |
Przeniesienie kosztów działalności podstawowej (bezpośrednich), jeżeli jednostka stosuje tylko konta zespołu 5 |
konta zespołu 1, 2, 3 i 85 |
|
4. |
Zarachowanie kosztów rozliczanych w czasie — w części przypadającej na bieżący miesiąc |
64 |
|
5. |
Zużycie do produkcji wyrobów, półproduktów wytworzonych we własnym zakresie |
60 |
|
6. |
Rozliczenie kosztów wydziałowych w części przypadającej na poszczególne rodzaje i odmiany działalności podstawowej |
52 |
|
7. |
Rozliczenie kosztów działalności pomocniczej w części przypadającej na poszczególne rodzaje i odmiany działalności podstawowej |
53 |
|
8. |
Rezerwy na koszty, które jeszcze nie stały się zobowiązaniem |
64 |
|
9. |
Nadwyżki ujawnione w stanie produkcji niezakończonej w razie sporządzania kalkulacyjnego rachunku z sków i strat: |
24 |
|
• dodatkowe zapisy (rozliczenie nadwyżki), jeżeli błąd powstał w ustalaniu rozmiarów produkcji (Wn konto 24, Ma konto 60 lub 70-1) |
|||
• dodatkowe zapisy (rozliczenie nadwyżki), jeżeli błąd powstał w ustaleniu wielkości zużycia (Wn konto 24, Ma konto 50) |
|||
10. |
Nadwyżki ujawnione w stanie produkcji niezakończonej w razie sporządzania porównawczego rachunku z sków i strat: |
79-1 |
|
• dodatkowe zapisy (rozliczenie nadwyżki), jeżeli błąd powstał w ustalaniu rozmiarów produkcji (Wn konto 24, Ma konto 79-0 oraz Wn konto 79-1, Ma konto 60 lub 70-1) |
|||
• dodatkowe zapisy (rozliczenie nadwyżki), jeżeli błąd powstał w ustaleniu wielkości zużycia (Wn konto 24, Ma konto 79-0 oraz Wn konto 79-1, Ma konto 50) |
Typowe zapisy po stronie Ma konta 50
Lp. |
Treść operacji |
Wn |
1. |
Przeksięgowanie kosztu wytworzenia produktów w jednostkach rozliczających koszty za pośrednictwem konta 58 |
58 |
2. |
Przeksięgowanie kosztu wytworzenia produktów w jednostkach ewidencjonujących wyroby gotowe według kosztu wytworzenia (z pominięciem konta 58) |
60 |
3. |
Przeksięgowanie kosztu wytworzenia produktów w jednostkach stosujących metodę odpisywania w koszty produktów w momencie ich wytworzenia (określoną w art. 17 ust. 2 pkt 4 uor) |
70-1 |
4. |
Produkcja zaniechana w razie sporządzania kalkulacyjnego rachunku zysków i strat |
76-1 |
5. |
Produkcja zaniechana w razie sporządzania porównawczego rachunku zysków i strat oraz równolegle: Wn konto 76-1, Ma konto 79-0 |
79-1 |
6. |
Wartość zwrotów materiałów i odpadów użytkowych oraz zapis równoległy: Wn konto 31, Ma konto 40 |
49 |
7. |
Wydanie wyrobów gotowych bezpośrednio z produkcji na potrzeby własne w razie sporządzania kalkulacyjnego rachunku zysków i strat: |
|
• do własnych punktów sprzedaży |
33 |
|
• na rzecz budowy lub ulepszenia środków trwałych |
08 |
|
• jako środki trwałe |
01 |
|
8. |
Wydanie wyrobów gotowych bezpośrednio z produkcji na potrzeby własne w razie sporządzania porównawczego rachunku zysków i strat oraz równolegle: |
79-1 |
• do własnych punktów sprzedaży: Wn konto 33, Ma konto 79-0 |
||
• na rzecz budowy lub ulepszenia środków trwałych: Wn konto 08, Ma konto 79-0 |
||
• jako środki trwałe: Wn konto 01, Ma konto 79-0 |
||
9. |
Ujawnione niedobory produkcji niezakończonej w razie sporządzania kalkulacyjnego rachunku zysków i strat: |
24 |
• niedobory niezawinione, np. wynikłe z błędów lub ewidencji: Wn konto 50, Ma konto 24 |
||
• przekraczające dopuszczalne normy: Wn konto 76-1, Ma konto 24 |
||
• niedobory zawinione: Wn konto 23, Ma konto 24 |
||
10. |
Ujawnione niedobory produkcji niezakończonej w razie sporządzania porównawczego rachunku zysków i strat oraz równolegle: Wn konto 24 lub 76-1, Ma konto 79-0 |
79-1 |
11. |
Niedobory niezawinione, np. wynikłe z błędów lub ewidencji: Wn konto 50, Ma konto 79-1 oraz Wn konto 79-0, Ma konto 24 |
|
12. |
Niedobory przekraczające dopuszczalne normy: Wn konto 76-1, Ma konto 24 |
|
13. |
Niedobory zawinione: Wn konto 23, Ma konto 24 |
|
14. |
Wydanie wyrobów gotowych bezpośrednio z produkcji oraz wartość usług wykonanych na potrzeby reprezentacji i reklamy |
55 |
15. |
Usługi przekazane nieodpłatnie w razie sporządzania kalkulacyjnego rachunku zysków i strat |
76-1 |
16. |
Usługi przekazane nieodpłatnie w razie sporządzania porównawczego rachunku zysków i strat oraz równolegle: Wn konto 76-1, Ma konto 79-0 |
76-1 |
17, |
Usługi wykonane na potrzeby osobiste pracowników w razie sporządzania kalkulacyjnego rachunku zysków i strat |
23-4 |
18. |
Usługi wykonane na potrzeby osobiste pracowników w razie sporządzania porównawczego rachunku zysków i strat oraz równolegle: Wn konto 23-4, Ma konto 79-0 |
79-1 |
19. |
Usługi wykonane na rzecz środków trwałych w budowie w razie sporządzania kalkulacyjnego rachunku zysków i strat |
8 |
20, |
Usługi wykonane na rzecz środków trwałych w budowie w razie sporządzania porównawczego rachunku zysków i strat oraz równolegle: Wn konto 08, Ma konto 79-0 |
79-1 |
21, |
Usługi wykonane na rzecz usuwania skutków zdarzeń losowych w razie sporządzania kalkulacyjnego rachunku zysków i strat |
77-1 lub 24 |
22. |
Usługi wykonane na rzecz usuwania skutków zdarzeń losowych w razie sporządzania porównawczego rachunku zysków i strat oraz równolegle: Wn konto 77-1 lub 24, Ma konto 79-0 |
79-14 |
23, |
Zarachowanie kosztów niezakończonych usług, w tym budowlanych, objętych długotrwałymi umowami, których stopień zaawansowania oraz przewidywane całkowite koszty wykonania usługi za cały okres realizacji można wiarygodnie ustalić na dzień bilansowy, rzeczywiście poniesionych w okresie sprawozdawczym, pokrytych przez zamawiającego, jeżeli stopień zaawansowania usługi ustala się drogą pomiaru wykonanej usługi |
58 |
24. |
Zarachowanie kosztów niezakończonych usług, w tym budowlanych, objętych długotrwałymi umowami, których stopień zaawansowania oraz przewidywane całkowite koszty wykonania usługi za cały okres realizacji można wiarygodnie ustalić na dzień bilansowy, rzeczywiście poniesionych w okresie sprawozdawczym, pokrytych przez zamawiającego, jeżeli stopień zaawansowania usługi mierzy się drogą porównania kosztów rzeczywistych z preliminarzem - kosztów umowy |
70-1 |
25. |
Zarachowanie kosztów niezakończonych usług, w tym budowlanych, objętych długotrwałymi umowami, których stopień zaawansowania oraz przewidywane całkowite koszty wykonania usługi za cały okres realizacji można wiarygodnie ustalić na dzień bilansowy — koszty robót pozaumownych i różne straty |
70-1 |
26. |
Koszty wytworzenia niezakończonych usług (w tym budowlanych objętych długoterminowymi umowami — po odliczeniu kosztu wytworzenia, zarachowanego w ubiegłych okresach), gdy nie można wiarygodnie ustalić stopnia ich zaawansowania i/lub przewidywanych całkowitych kosztów wykonania usługi objętej umową |
70-1 |
Wiedza i Praktyka Sp. z o.o.
ul. Łotewska 9a,
03-918 Warszawa
Centrum Obsługi Klienta
Czynne: pn-pt w godz. 8:00-16:00
Telefon: 22 518 29 29
Fax: 22 617 60 10
Email: [email protected]
Wydawnictwo Wiedza i Praktyka ul. Łotewska 9a 03=918 Warszawa Centrum Obsługi Klienta Czynne: pn-pt w godz. 8:00-17:00 Telefon: 22 518 29 29 Fax: 22 617 60 10 [email protected] Wiedza i Praktyka ul. Łotewska 9a 03=918 Warszawa Centrum Obsługi Klienta Czynne: pn-pt w godz. 8:00-17:00 Telefon: 22 518 29 29 Fax: 22 617 60 10 [email protected] Wiedza i Praktyka ul. Łotewska 9a 03=918 Warszawa Centrum Obsługi Klienta Czynne: pn-pt w godz. 8:00-17:00 Telefon: 22 518 29 29 Fax: 22 617 60 10 [email protected]