Kary umowne oraz odszkodowania w koszty podatkowe. Czy to możliwe?

Dodano: 23 lipca 2020

Tarcza 4.0 wprowadziła ważne ułatwienie dla przedsiębiorców. Będą oni mógli zaliczyć do kosztów podatkowych zapłacone kary umowne i odszkodowania m.in. z tytułu wad dostarczonych towarów, jeżeli wada powstała w związku ze stanem zagrożenia epidemicznego/stanem epidemii.

Podatnicy mają prawo zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów te wydatki, których poniesienie miało na celu uzyskanie przychodu albo zabezpieczenie bądź zachowanie źródła przychodów, np. działalności gospodarczej. Jednak mimo spełnienia tego warunku dany wydatek nie będzie kosztem podatkowym, o ile znajduje się na liście kosztów nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów. Tego rodzaju kosztami są kary umowne oraz odszkodowania ponoszone z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.

W związku z wejściem w życie 24 czerwca br. przepisów dotyczących tarczy antykryzysowej 4.0 znowelizowano m.in. ustawę o PIT oraz ustawę o CIT.

Na skutek zmian postanowiono, że podatnik będzie mógł zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wspomniane kary umowne oraz odszkodowania przy jednoczesnym spełnieniu dwóch warunków, tj.:

1)      dokonania zapłaty oraz

2)      gdy wada bądź zwłoka powstały w związku ze stanem zagrożenia epidemicznego lub stanem epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19.

Stan zagrożenie epidemicznego występował w okresie od 14 marca do 20 marca tego roku, zaś stan epidemii obowiązuje w dalszym ciągu od 20 marca br.

O ile spełnienie pierwszej z przesłanek nie jest problematyczne, o tyle spełnienie drugiej może rodzić problemy. Z pewnością należy uznać, że ani wada w sprzedawanych towarach bądź świadczonych usługach nie musi wystąpić w okresie stanu zagrożenia lub epidemii. Również do zaistnienia zwłoki nie musi dojść w tym okresie. Może mieć to miejsce również po zakończeniu stanu epidemii.

Ważne jest natomiast, aby przyczyną powstania wady w sprzedanym towarze lub wyświadczonej usłudze, jak również zwłoki w dostarczeniu towaru niewadliwego, jak i zwłoki w naprawie towaru lub usług był stan epidemii.

Na pierwszy rzut oka trudno jest znaleźć relację pomiędzy wadą towaru/usługi a samym stanem epidemii.

Załóżmy, że podatnik produkuje rowery i dostarczył kontrahentowi partię wadliwych rowerów z tytułu czego poniósł karę zapisaną w umowie sprzedaży. Trudno jest w takiej sytuacji wskazać, w jaki sposób istnienie stanu epidemii wpłynęło na wyprodukowanie rowerów z usterką. To samo mogłoby dotyczyć usług budowlanych.

Wydaje się, że ogłoszenie stanu epidemii mogło mieć przede wszystkim na dostarczanie towarów bądź wykonanie usług w terminie, a to ze względu na wprowadzone obostrzenia sanitarne czy też absencje pracownicze. Natomiast jak stan epidemii mógł wpłynąć na jakość wykonywanych usług bądź towarów, to trudno sobie wyobrazić. Ten związek jest natomiast bardziej widoczny w sytuacji zaistnienia zwłoki w dostarczeniem niewadliwego towaru albo dokonaniu napraw towaru lub poprawek w świadczonych usług. Tu widać, że utrudnienia, jakie występowały w czasie epidemii mogły mieć wpływ na szybkość dokonywania napraw produktów oraz świadczonych usług.

Ustawodawca w odniesieniu do kar umownych i odszkodowań za nieterminowe dostarczenie niewadliwych towarów bądź ich naprawie posługuje się pojęciem zwłoki, które różni się od pojęcia opóźnienia. Zwłoka to inaczej niedotrzymanie terminu z powodu okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi kontrahent będący w opóźnieniu, czyli okoliczności od niego zależnych. Natomiast opóźnienie występuje niezależnie od zaistnienia okoliczności będących po stronie kontrahenta. Okolicznością, która powoduje, że kontrahent nie jest w zwłoce są takie okoliczności, na których wystąpienie nie ma on wpływu, np. zdarzenia losowe, działania sił natury.

W opinii eksperta również stan epidemii i występujące wraz nim utrudnienia jest okolicznością niezależną od podatnika, to zaś oznacza, że jeśli doszło do nieterminowego dostarczenia niewadliwego towaru, to z pewnością nie wystąpiła zwłoka. Jeśli zatem doszłoby nawet do zapłaty kary umownej w związku nieterminowym dostarczeniem towaru, to powodem jej zapłaty nie byłaby zwłoka.

Powyższe oznacza, że chociaż wprowadzone przepisy do ustawy o PIT oraz ustawy o CIT wydają się być pozytywne, gdyż ograniczają jedno z wyłączeń dotyczących kosztów uzyskania przychodów, to w praktyce przepis ten nie będzie raczej stosowany, gdyż nie wydaje się, aby wystąpiły sytuacje nim objęte.