Raportowaniem MDR przez doradców podatkowych. Jest ważny wyrok TK

Przepisy dotyczące raportowania tzw. schematów podatkowych (MDR – ang. Mandatory Disclosure Rules) obowiązują od 1 stycznia 2019 r. Zostały one wprowadzone do polskiego porządku prawnego w celu implementacji regulacji unijnych, a konkretnie Dyrektywy Rady UE z 25 maja 2018 r. (tzw. Dyrektywa nazywaną DAC6). Dzięki wspomnianym regulacjom, służby skarbowe mogą pozyskiwać informacje m.in. na temat agresywnego planowania podatkowego, w celu zapobiegania unikaniu opodatkowania. Przepisy te zostały zawarte w Ordynacji podatkowej  (w Dziale III w Rozdziale 11a).

Jeszcze w tym samym roku, w którym zostały wprowadzone, przepisy te stały się przedmiotem wyraźnej krytyki m.in. ze strony doradców podatkowych. W taki sposób odniosła się do nich również Krajowa Rada Doradców Podatkowych (KRDP), czyli organ samorządu zawodowego doradców podatkowych. Zaskarżyła ona bowiem nowe regulacje do Trybunału Konstytucyjnego wskazując, że przepisy, które wprowadziły w Polsce od 2019 roku obowiązek raportowania schematów podatkowych, są wadliwe i naruszają tajemnicę doradcy podatkowego. Tym samym są one niezgodne z ustawą zasadniczą.

Trybunał Konstytucyjny ustosunkował się do tych zarzutów w wyroku z 23 lipca 2024 r. (sygn. K 13/20). Orzekł w nim, że wzmiankowane przepisy o schematach podatkowych MDR, w zakresie, w jakim skutkują naruszeniem tajemnicy zawodowej doradcy podatkowego, są niezgodne z Konstytucją. TK wskazał tutaj na art. 86b, art. 86d, art. 86e i art. 86f w związku z art. 86a Ordynacji podatkowej oraz w związku z art. 37 ust. 4 pkt 2 ustawy o doradztwie podatkowym.

Za obarczony taką samą wadą prawną TK uznał też przepis art. 28 ust. 3 ustawy z 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw – obligujący promotora będącego doradcą podatkowym do przekazania Szefowi KAS informacji o schemacie podatkowym innym niż schemat podatkowy transgraniczny, który został wdrożony przed wejściem w życie przepisów o MDR  (tj. przed 1 stycznia 2019 r.). W ocenie Trybunału przepisy wprowadzające obowiązek raportowania krajowych schematów podatkowych z mocą wsteczną naruszyły zasadę „lex retro non agit” (tj. niedziałania prawa wstecz).

Według Trybunału Konstytucyjnego w przypadku przepisów, o których była mowa wcześniej, doszło do naruszenia art. 2 w związku z art. 17 ust. 1 oraz art. 49 i art. 51 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 47 Konstytucji. Jak argumentował sędzia sprawozdawca, przepisy te nie spełniają sformułowanej w art. 2 ustawy zasadniczej zasady określoności prawa, uniemożliwiając doradcom podatkowym  działanie na podstawie art. 17 Konstytucji, tj. w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony

Sędzia sprawozdawca wskazał też na skutki wyroku pod kątem wypełniania ustawowych obowiązków w omawianym zakresie. W stanie prawnym po wydaniu wspomnianego orzeczenia obowiązki te –  wynikające z art. 86b Ordynacji podatkowej – nie będą obciążać doradców podatkowych (jako tzw. promotorów w rozumieniu tej ustawy).

Przypomnijmy, że promotorem jest podmiot, który opracowuje, oferuje, udostępnia lub wdraża dane uzgodnienie, względnie zarządza jego wdrażaniem. Przy czym może nim być nie tylko osoba prawna czy jednostka organizacyjna niemającą osobowości prawnej, ale również osoba fizyczna. Artykuł 86a § 1 pkt 8 Ordynacji podatkowej wymienia tutaj – obok m.in. adwokata, radcy prawnego, czy pracownika banku doradzającego klientom – także doradcę podatkowego.

Natomiast status korzystającego ma osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której udostępniane jest lub u której wdrażane jest uzgodnienie, bądź która jest przygotowana do wdrożenia uzgodnienia lub dokonała czynności służącej wdrożeniu takiego uzgodnienia (art. 86a § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej). Definicję tę spełnia także klient doradcy podatkowego.